De stad Herk-de-Stad, gelegen in het zwaartepunt van de driehoek Hasselt - Diest - St-Truiden, heeft al een lange geschiedenis.
Zij wordt voor het eerst vermeld in 1107, in een pauselijk document van de abdij van Sint-Truiden.

Het staat vast dat de stad haar naam heeft ontleend aan de rivier die er langs loopt. “Herk” is de naam van de bijrivier van de Gete, afgeleid van het Keltische “Arca” of “kleine rivier”.
Lange tijd heette het “Wuest-Herck”, maar omstreeks 1800 wijzigde de Franse bezetter dit in “Herck-la-Ville”, achteraf vertaald als “Herk-de-Stad”.

Al in de elfde eeuw was dit gebied persoonlijke eigendom van de graaf van Loon. Hij koos het uit als centrum van zijn domein. Hiervoor golden vooral strategische en economische overwegingen. Het was gelegen op de grens van het hertogdom Brabant en op de belangrijke handelsweg Brugge-Keulen. Als centrum voor de omliggende gemeenschappen was er een woning met tiendenschuur ‘Het Hof’ bewoond door de villicus die instond voor belastingen en rechtspraak.

Nadien groeide Herk in de 14de eeuw door haar lakenweverijen uit tot een belangrijke ‘Loonse stad’, in dezelfde eeuw werd het Graafschap Loon ingelijfd bij het Prinsbisdom Luik (1365). De Prinsbisschop van Luik verleende haar dan ook de ‘Luikse stadsrechten’ in 1386. In 1379 is er een eerste vermelding van de stadsomwalling. Men kon Herk betreden langs drie versterkte poorten: de Diestse, de Hasseltse en de Sint-Truidense poort. In de tijd van Godfried Wendelen (°Herk 1580) was Herk nog een ommuurde stad.

Na deze bloeiperiode begint vrij vlug het verval van de stad. Reeds op het einde van de 15de eeuw, onder de Bourgondiërs, werd Herk-de-Stad gestraft om zijn opstandige houding. Verscheidene pestepidemies (negen tussen 1559 en 1669) en drie branden in de 17de eeuw (1669, 1679, 1699) bezegelden de ondergang van de stad. Een laatste brand op het einde van de 18de eeuw (1781), waarbij slechts enkele huizen overeind bleven, bracht tenslotte de genadeslag. Vandaar dat het huidige uitzicht voornamelijk gedomineerd wordt door neoclassicistische woningen uit de 19de eeuw.

Oorspronkelijk bestond Herk-de-Stad enkel uit de kerkdorpen Herk en Schakkebroek.
De gemeente in haar huidige vorm is pas ontstaan na de fusie met Donk in 1970 en met Schulen/Berbroek in 1976.
Herk-de-Stad is nu een fusiegemeente die gevormd wordt door vijf afzonderlijke deelgemeenten.

Door de jaren heen is de gemeente sterk gegroeid. Van een stille landbouwgemeente evolueerde Herk-de-Stad tot een moderne gemeenschap waarbij, naast de landbouw, ook de industrie en haar functie als dienstencentrum een belangrijke plaats hebben ingenomen.
Hierbij heeft zij echter nooit haar groene imago uit het oog verloren.
Herk-de-Stad profileert zich dan ook als een groene leefgemeenschap.

De gemeente ligt in de provincie Limburg en behoort tot het arrondissement Hasselt. Zij fungeert tevens als hoofdplaats van het kanton. Herk-de-Stad heeft een oppervlakte van 4.282 ha ofwel 42,82 km² en telt 12.716 inwoners (01/01/2021). Dit komt neer op een bevolkingsdichtheid van 295,47 inwoners/km².